เพลงละม้ายเชียงแสน

นอกเหนือไปจากข้อมูลเพลงที่ปรากฏใน #สารานุกรมเพลงดนตรีล้านนา แล้ว สงกรานต์ สมจันทร์ ได้ศึกษาค้นคว้าพบแผ่นเสียงเพลงดังกล่าวที่บันทึกโดยคณะช่างฟ้อนของคุ้มเจ้าหลวงเชียงใหม่ ปี่พาทย์โดยคุ้มเจ้าหลวง ปรากฏการบันทึกชื่อเพลงนี้ 2 ชื่อ คือ เพลงผีมด และเพลงจ๊อย การบันทึกเสียงนี้เกิดขึ้นราว 2482 ซึ่งแน่นอนว่าการบันทึกเสียงโดยแผ่นเสียงตรากระต่ายดังกล่าวได้รับอนุญาตจากเจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าหลวงเชียงใหม่องค์สุดท้ายแล้ว สงกรานต์ สมจันทร์ สันนิษฐานโดยใช้หลักฐานจากแผ่นเสียงและข้อมูลอื่น ๆ ประกอบ เสนอว่าเพลงนี้ คงเป็นเพลงพื้นเมืองมาแต่เดิมในพิธีกรรม แล้วถูกนำมาใช้ในชุดการแสดงหนึ่งที่เรียกว่า “ฟ้อนผีมด” ของพระราชชายา เจ้าดารารัศมี ดังปรากฏการนำมาร้อยเรียงเป็นส่วนหนึ่งของชุดการแสดงที่เรียกว่า “ฟ้อนม่านแม่เล้” โครงสร้างของเพลงเป็นเพลงอัตราจังหวะกระชับ มีจำนวนท่อนทั้งหมด 3 ท่อน โดยมีการแทรกสร้อยเพลงเมื่อจบท่อนในแต่ละท่อน ใช้เสียงครบทั้ง 7 เสียง

 

ปัจจุบันเพลงนี้เป็นเพลงหนึ่งที่หาฟังได้ยาก นอกเหนือไปจากฐานข้อมูลดนตรีล้านนาที่บันทึกโดยอาจารย์เจอรัลด์ ไดค์ (Gerald P. Dyck) ช่วง พ.ศ. 2510-2514 และการบันทึกของวงฟองน้ำในปี พ.ศ. 2531 แล้ว เมื่อ พ.ศ. 2563 ผู้ช่วยศาสตราจารย์ปทุมทิพย์ กาวิล วิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่ได้บันทึกเพลงนี้ที่บรรเลงโดยคณะเชียงยืนเพื่อใช้ประกอบในหนังสือป้าดก๊อง บทเพลงในพิธีกรรมและความเชื่อ ต่อมาในคราวที่มีการประกวดดนตรีล้านนาแห่งประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2565 ประเภทวงปี่พาทย์ล้านนา จัดโดยคณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ คณะกู่คำศิลป์ อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่ ได้นำเพลงนี้มาใช้สำหรับการประกวดแข่งขันครั้งนั้นด้วย สำหรับการบรรเลงครั้งนี้ ใช้ซึงจำนวน 3 ขนาด ได้แก่ ซึงหน้อย ซึงกลาง และซึงหลวง บรรเลงร่วมกับขลุ่ยพื้นเมือง โดยปรับจังหวะให้เร็วกระชับขึ้น ให้มิติทางเสียงที่แตกต่างไปจากวงปี่พาทย์ล้านนาที่เป็นต้นขนบแต่เดิม